Qanday qilib ko‘chmas mulkni to‘g‘ri ijaraga olish yoki berish mumkin

“Qanday qilib kvartirani ijaraga berish kerak?” — bu savol birinchi marta uy-joyni ijaraga berishni rejalashtirayotgan insonlarda paydo bo‘ladi.

Ko‘chmas mulkni ijaraga berish — bu daromad olishning juda yaxshi usuli hisoblanadi. Biroq, uy-joyni ijaraga berishda uy egasidan ushbu amalga mas’uliyat bilan yondashishni talab etadi — kelajakda sodir bo‘lishi mumkin to‘lov, mulkka zarar yetkazish va firibgarlik bilan bog‘liq muammolarni oldini olish uchun.

Ushbu maqolada biz ijaraga berishda, jumladan, kvartirani ijaraga olish, zarur hujjatlarni tayyorlashda va boshqa jihatlarni hisobga olish kerakligi haqida gaplashamiz.

Agar siz kvartirani ijaraga berishni rejalashtirayotgan bo‘lsangiz, quyidagilarni amalga oshiring:

• ko‘chmas mulk bozorini tahlil qilish orqali narxni aniqlash;
• kvartirani tayyorlash — kosmetik ta’mir;
• muhandislik kommunikatsiyalarini tekshirib chiqish;
• zarur mebel, maishiy texnika sotib olish;
• zarur hujjatlarni tayyorlash: huquqni tasdiqlovchi hujjatlar, oldi-sotdi shartnomasi;
• ijara shartnomasini tuzish, yurist yoki notarius bilan maslahatlashish.

Kvartirani ijaraga olishda esa quyidagilarni bajaring:

• saytdagi kvartirani ijarasi bo‘yicha takliflar variantlarining parametrlari, narxi, infratuzilmasini diqqat bilan ko‘zdan kechiring;
• tanlangan obyektlar ko‘rishlarini amalga oshirish — kvartiraning holatini tekshirish;
• mulk egasining barcha hujjatlarini tekshirish, qo‘shnilardan kvartiraning egasi haqida bilib olish;
• shartnoma tuzish, yurist bilan maslahatlashish.

Qanday qilib ko‘chmas mulkni ijaraga berish kerak

Shunday qilib, agar siz kvartirani ijaraga berishga qaror qilsangiz, har bir qadamni birin-ketin ko‘rib chiqaylik:

1. Narxni aniqlaymiz — oylik to‘lov. Ixtisoslashgan ko‘chmas mulk saytlarida uy-joy ijarasi bozorini o‘rganamiz. Uy-joy ijarasi bo‘yicha ma’lumotlar bazasining  qulay funksionali sizning kvartirangizga o‘xshash kerakli parametrlarni, narxlarni topishda yordam beradi. Siz o‘zingizning kvartirangizni uning holati, mebel va maishiy texnika mavjudligi, derazadan ko‘rinishi va yaqinida joylashgan infratuzilmaga qarab baholashingiz mumkin. Masalan, derazalari bog‘ga qaragan bir xonali kvartirani ijaraga berish qo‘shni uylar yoki avtoturargohga qaragan kvartiraga nisbatan qimmatroq. Ko‘chmas mulk bozorini tahlil qilish va yuqoridagi omillarni solishtirish orqali oylik to‘lovni taxminiy chiqazish mumkin.
2. Uy-joyning jihozlanishini kvartirani ijaraga berish holatigacha tayyorlaymiz. Kvartiraning holatini tekshiramiz va baholaymiz: agar kerak bo‘lsa, santexnikani ta’mirlash yoki almashtirish kerak, yengil kosmetik ta’mirni amalga oshirish lozim. Potentsial ijarachilarga ko‘rsatishdan oldin uyni tozalash kerak. Agar mebel bo‘lmasa, kerakli minimal to‘plamni, shuningdek, agar talab etilsa, kir yuvish mashinasini sotib olish lozim. Ko‘chib o‘tishga to‘liq tayyor bo‘lgan kvartira tezroq sotiladi.
3. Kvartirani ijaraga berish uchun zarur hujjatlarning to‘liq paketini tayyorlaymiz. Siz quyidagi hujjatlarni tayyorlashingiz kerak:
   • pasport;
   • ko‘chmas mulkka egalik qilish asoslarini tasdiqlovchi hujjatlar: davlat kadastr reestridan ko‘chmas mulkning ko‘chirmasi, mulk huquqini davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi to‘g‘risidagi guvohnoma;
   • mulk huquqining paydo bo‘lishi to‘g‘risidagi hujjatlar — oldi-sotdi shartnomasi;
   • ijara shartnomasi.
   • qo‘shimcha hujjatlar — agar turar joy bir nechta mulkdorlarga tegishli bo‘lsa, unda barcha mulkdorlar shartnomani imzolaydilar yoki ularning har biridan kvartirani ijaraga berish uchun yozma rozilik olinadi.
4. Ijara shartnomasini tuzamiz. Shartnoma xatolarsiz va aniq tuzilgan bo‘lishi va quyidagi bandlarni o‘z ichiga olishi zarur:
   • uyning manzili, xususiyatlari — qavat, kvadrat metrlar, xonalar soni;
   • shartnoma predmeti;
   • uy egasi va ijarachining pasport ma’lumotlari;
   • mulk huquqini beruvchi hujjatlarning rekvizitlari;
   • depozit summasi va uni qaytarish talablari;
   • oylik to‘lov miqdori, to‘lash muddati, to‘lov miqdorini qayta ko‘rib chiqish shartlari;
   • ijara muddati;
   • mulk egasining tashrif shartlari va takrorlanishi;
   • tugatish uchun asoslar;
   • uy-joy mulkini qabul qilish-topshirish dalolatnomasi — ilova sifatida;
   • tomonlarning rekvizitlari, imzolar uchun joy.

Shartnoma tuzishdan oldin yurist bilan maslahatlashing. 

Kochmas mulkni qanday qilib ijaraga olish kerak

Boshlanishi uchun diqqatlik bilan va shoshilmasdan, ko‘chmas mulk variantlarini ko‘rib chiqing, mos keladiganini tanlang, agar bo‘sh vaqtingiz bo‘lmasa, ijaraga kvartira qidirish uchun rieltor xizmatlaridan foydalaning.

Keling, bir nechta muhim bandlarni sanab o‘tamiz:

1. Bozorni o‘rganing — ko‘chmas mulk saytlari keng tanlovlarni taklif etadi. Siz o‘zingizning mezonlaringiz bo‘yicha tegishlisini tanlab, mulk egasi bilan uchrashuvni tashkil qilib, uy-joyni ko‘ring;
2. Uy egasi bilan uchrashganda, sizning oldingizda turgan inson aynan mulk egasi ekanligiga ishonch hosil qiling — pasport va mulkka egalik qilish huquqini tasdiqlovchi hujjatni solishtiring. Kvartira egasining guvohligida xonalarda, santexnika uskunalarida, maishiy texnika va mebellarda nuqsonlar mavjudligini tekshiring.
3. Shartnoma tuzayotganda, har bir bandni diqqat bilan o‘qing. Shartnomada quyidagilar belgilanishi lozim:
   • sana/oy/yil, shartnoma tuzilgan joy va ko‘chmas mulkning haqiqiy manzili;
   • mulkdor va ijarachining to‘liq ismi-sharifi, tug‘ilgan yili, shaxsni tasdiqlovchi ma’lumotlari, doimiy yashash joyi;
   • huquqni tasdiqlovchi hujjat ma’lumotlari (raqami, mulk huquqini ro‘yxatdan o‘tkazish sanasi);
   • tomonlarning huquq va majburiyatlari;
   • shartnoma muddati;
   • oylik to‘lov miqdori va to‘lash tartibi;
   • kechiktirilgan qarzlarni to‘lash shartlari;
   • shartnomani bekor qilish va ijarachini uydan chiqarish tartibi;
   • kvartiraga yoki mulkka yetkazilgan zararni qoplash tartibi;
   • tomonlar imzosi.

Mulk egasining ishtirokida mulkni xatlov qiling, fotosurat va video oling. Qabul qilish-topshirish dalolatnomasiga ilova qiling. 

Huquqiy jihatlar: qanday qilib kvartirani to‘g‘ri ijaraga berish kerak

Ijarachi bilan uchrashganda, uning pasportini tekshiramiz.

Kvartirani ijaraga berish shartnomasini tuzishda ba’zi muhim jihatlarni ko‘rib chiqaylik: 

Shartnomada quyidagilar ko‘rsatilishi kerak:

• manzil — kvartirani, uyni, dachani;
• uy-joy parametrlari — qavat, umumiy maydoni, xonalar soni;
• mulkdorga tegishli bo‘lgan ko‘chmas mulk hujjatining ma’lumotlari;
• xavflarni minimallashtirish uchun ijarachi bilan birga yashaydigan fuqarolarning ma’lumotlari — ijarachi kvartirani yashirin yotoqxonaga aylantirmasligi uchun;
• ijara haqi miqdori va davriyligi to‘g‘risidagi bandlar — oylik yoki choraklik;
• kommunal xizmatlar uchun to‘lov usullari to‘g‘risida band — suv, elektr, gaz yoki telefon.
• shartnomani bir tomonlama bekor qilish to‘g‘risidagi band. Agar ushbu band kiritilmagan bo‘lsa, shartnoma faqat alohida kelishuv yoki sud orqali bekor qilinishi mumkin.
• tomonlarning rekvizitlari — imzolagan shaxslarning ism-shariflari, pasport ma’lumotlari va ro‘yxatdan o‘tgan yashash joyi manzillari.

Keyingi qadam, kvartirani ijaraga berish shartnomasini imzolash va sug‘urta badali sifatida bir ijara haqi miqdorida depozit to‘lovini olishdir. Bu summa ijarachining turar joyining oxirgi oyini qoplash yoki fors-major yoki munozarali vaziyat yuzaga kelgan taqdirda hisobga olinadi.

Siz kvartirada nechta fuqaro yashayotgani, mulkning holatini tekshirish huquqiga egasiz — mulk egasi tomonidan amalga oshiriladigan tashriflar takrorlanishi va kunlari shartnomada ko‘rsatilishi kerak.

Kommunal to‘lovlarni amalga oshirishni nazorat ostida saqlang va bu mas’uliyatni ijarachilarga ishonib topshirmang.

Qo‘shnilaringizdan insofsiz ijarachilar tomonidan yuzaga kelgan shovqin yoki boshqa noqulaylik keltiradigan harakatlar haqida so‘rang. 

Moliyaviy jihatlar

Ko‘chmas mulkni oldi-sotdisi bo‘yicha saytlarni o‘rganib chiqqandan so‘ng va ijaraga beriladigan kvartiralarning ko‘plab variantlarini ko‘rib chiqqach, sizning hududingizda shunga o‘xshash maydonga ega bo‘lgan ko‘chmas mulk ijarasining o‘rtacha narxini aniqlaymiz.

Kvartirani ijarasi narxi quyidagilarga bog‘liq:

• joylashuvi — markaziy tumanlar qimmatroq;
• bino turi — g‘ishtli yoki panelli;
• qurilgan yili — yangi binolar qimmatroq;
• kvadrat metrlar, xonalar soni, qavat;
• ta’mir sifati;
• infratuzilma va transport yechimining rivojlanganligi — metro yoki shahar markaziga yaqin bo‘lsa narxi yuqoriroq;
• derazadan bog‘, daryo ko‘rinishi — qimmatroq.

Agar siz tezda ijarachini topmoqchi bo‘lsangiz, kvartira ijarasi narxini qayta ko‘rib chiqing — narxni pasaytiring.

Ijara shartnomasini tuzishda ijarachidan oylik ijara haqi miqdorida depozit olish tavsiya etiladi. Ijara muddati davomida bu miqdor ijaraga beruvchida bo‘ladi. Depozit qarzlarni to‘lash va mulkka yetkazilgan zararni qoplash uchun ishlatiladi.

Depozit ijarachiga qaytariladi, agar ijarachi:

• barcha to‘lovlarni amalga oshiradi — kvartira ijarasi va kommunal xizmatlari;
• ijaraga beruvchining mulkiga zarar yetkazilmagan bo‘lsa.

Bundan tashqari, agar ijarachining butun qarzi depozit miqdoridan ko‘p bo‘lmasa, farq uy egasiga qaytariladi. 

Kvartirani muvaffaqiyatli ijarasi bo‘yicha maslahatlar 

Ko‘chmas mulk ijarasi muvaffaqiyati quyidagilardan iborat:

• ijara haqi miqdorini aniqlash — o‘xshash uy-joy narxlarini solishtirish;
• kvartiraning holatiga qarab ta’mirlashni amalga oshiring — kosmetik, kapital ta’mir. Santexnikani yangilash;
• uy-joy ijarasi uchun hujjatlarni tayyorlashda barcha jihatlani bilib olish va kelajakda muammoga aylanishi mumkin bo‘lgan kamchiliklardan o‘zinini himoya qilish — yurist bilan maslahat;
• Ijara shartnomasini to‘g‘ri tuzish — notariusga murojaat qiling;
• mulkni xatlash — inventarizatsiya qilish, hisoblagich ko‘rsatkichlarini foto/videoga olib yozish, shartnoma va qabul qilish-topshirish dalolatnomasini imzolash;
• kalitlarni shaxsan ijarachiga topshirish. 

Xulosa: qanday qilib kvartirani to‘g‘ri ijaraga berish kerak

Kvartirani ijaraga berish — bu daromad keltiruvchi faoliyatdir, agar mulkdor bu ishga ehtiyotkorlik va mas’uliyat bilan yondashsa.

Kvartirani quyidagi shaklda ijaraga berish mumkin:

• uzoq muddatli ijaraga;
• soatlik va kunlik;
• alohida xonani;
• subijaraga.

Shuningdek, yuridik shaxslar uchun kvartirani tijoriy ko‘chmas mulk sifatida ijaraga berishingiz ham mumkin — birinchi qavat ideal variant hisoblanadi.

Ijaraga olingan kvartirada hasharotlar paydo bo‘lsa, nima qilish kerak?

Qanday qilib kvartirani ijaraga olayotganda firibgarlarga duch kelmaslik mumkin