Qanday qilib kvartirani ijaraga berib, bundan afsuslanmaslik mumkin

Kvartirani ijaraga berish, passiv daromad olishning ajoyib manbai hisoblanadi. Biroq, uy-joylarini ma’lum bir muddatga begonalarga foydalanish uchun topshirishda, ko‘plab ijaraga beruvchilar insofsiz ijarachilar tufayli muammolarga duch kelishlari mumkin. Bundan tashqari, kvartirani ijaraga berish tajribasiga ega bo‘lmagan ijaraga beruvchilar doimiy asabiy taranglikda bo‘lishlari mumkin, vaholanki yaxshi ijarachilarni topish oson emas.

Ikki yoki undan ortiq kvartira egalari ijaraga berish qoidalariga rioya qilgan holda har oy hech qanday qiyinchiliksiz barqaror daromad olish imkoniyatiga egadirlar. Ammo ijaraga berilayotgan kvadrat metrlar egalari faqat kvartirani ijaraga berishdan tushadigan mablag‘larni hisoblash bilan band degan fikr ham noto‘g‘ri.

Ushbu maqolada biz qanday qilib kvartirani ijaraga berish va ushbu bitimni amalga oshirishda muammolarga duch kelmaslik bo‘yicha foydali maslahatlar haqida so‘zlab beramiz. 

Nega kvartirani ijaraga olish kerak?

Hozirda, kvartirani ijaraga berish uzoq muddatli, qisqa muddatli yoki mavsumiy bo‘lgan barqaror daromad manbai hisoblanadi. Uzoq muddatli — bu yosh oilalar, boshqa shaharga kelgan mutaxassislar yoki ota-onasidan alohida yashashni rejalashtirgan yoshlar tomonidan uy-joy ijarasi, qisqa muddatli yoki mavsumiy — oliy o‘quv yurti talabalari yoki ishchilar tomonidan kvartirani ijaraga olish. 

Ko‘chmas mulkni ijarasining asosiy afzalliklari

Uy-joyni ijaraga berishning asosiy afzalligi — bu kvartiraning egasi va ijarachining ma’lum bir muddatga shartnoma tuzishdagi moslashuvchanlikdir.

Ushbu bitim ijarachiga yashash joyini erkin o‘zgartirish imkoniyatini beradi. Yaqin kelajakda sharoitlari o‘zgarishi mumkin bo‘lgan talabalar, yosh oilalar yoki vaqtincha ishlayotgan mutaxassislar uchun bu ayniqsa muhimdir.

Kvartirani ijaraga berishni qisqa yoki uzoq muddatga amalga oshirish mumkin — bu tuzilgan shartnoma bo‘yicha ikkala tomonga ijara kafolatini beradi.

Bundan tashqari, kvartirani ijaraga olish ijarachiga tayyor yashash maydoni ko‘rinishidagi qulaylikni ta’minlaydi — ijarachi kvartirani ta’mirlash, jihozlash va texnik xizmat ko‘rsatish haqida qayg‘urishi shart emas, chunki bu kvartira egasi — ijaraga beruvchining zimmasidadir. Bu fakt kvartirani yaxshi holatda saqlash uchun vaqt va pulga ega bo‘lmagan ijarachilar uchun qulaydir — turar-joy maydonini ijaraga olish pulni tejash imkonini yaratadi. 

Kvartirani ijaraga berishdagi tayyorgarlik

Shunday qilib, agar siz kvartirani ijaraga berishni rejalashtirayotgan bo‘lsangiz, quyidagilarni amalga oshiring:

• narxni aniqlashtirish — ko‘chmas mulk bozori tahlili;
• kvartirani tayyorlash — umumiy tozalash yoki kosmetik ta’mir;
• muhandislik kommunikatsiyalarini tekshirish;
• mebel to‘plami, maishiy texnikani sotib olish;
• zarur hujjatlarni tayyorlash: huquqni tasdiqlovchi hujjatlar, oldi-sotdi shartnomasi;
• ijara shartnomasini tuzish.

Yurist bilan maslahatlashishni unitmang.

Ijaraning bozor narxini baholash

Ko‘chmas mulk ijarasi bozorini tahlil qilib, narxni, ya’ni oylik to‘lovni aniqlashingiz mumkin.

Ixtisoslashgan ko‘chmas mulk saytlarida yoki базе uy-joy ijarasi ma’lumotlar bazasidan ijara bozorini o‘rganib chiqing. Bu yerda siz kvartirangizga o‘xshash obyektlarning kerakli parametrlari va narxlarini topishingiz mumkin.

Kvartirangizni quyidagilar bo‘yicha baholang:

• turar-joyning texnik holati;
• mavjud mebelga asosan;
• maishiy texnika;
• derazadan ko‘rinish;
• yaqin atrofdagi ijtimoiy infratuzilma.

Bozor tahlili va ushbu omillarni taqqoslash oylik to‘lov summasini taxminan hisoblash imkonini beradi.

Ijaraga berish uchun uy-joyni ta’mirlash va tayyorlash

• Agar siz kvartirani ijaraga berishni rejalashtiayotgan bo‘lsangiz, quyidagilarni bajaring:
• yengil kosmetik ta’mir — devor gul qog‘ozi, linoleumni almashtirish;
• muhandislik kommunikatsiyalarning ish holatini tekshirish;
• santexnika jihozlarini ta’mirlash / almashtirish;
• mebel va maishiy texnika sotib olish — talab bo‘lsa;
• barcha xonalarni tozalash;
• shaxsiy narsalarni olib tashlash — oilaviy fotosuratlar, kiyim-kechak, o‘yinchoqlar.

Kerakli hujjatlar va ruxsatnomalar

Kvartirani ijaraga berish uchun kerakli hujjatlarning to‘liq to‘plamini tayyorlang. Quyidagi hujjatlarni tayyorlab qo‘yish lozim:

•  uy egasining pasporti;
• ko‘chmas mulkka egalik huquqi asosini tasdiqlovchi hujjatlar: ko‘chmas mulkning davlat kadastr reestridan ko‘chirmasi, mulk huquqini davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi to‘g‘risidagi guvohnoma;
• mulk huquqining paydo bo‘lishi to‘g‘risidagi hujjatlar — oldi-sotdi shartnomasi;
•  ijara shartnomasi. 

Ishonchli ijarachilarni izlash

Ishonchli ijarachilarni topmoqchi bo‘lsangiz, rieltorlarga murojaat qiling — eng tez va xavfsiz usullardan biri. Biroq, rieltorlik xizmatlari pullik.

Tajribali mutaxassislar ijarachilarni topishda yordam beradi, vazifaning huquqiy tomoni haqida o‘ylab, muayyan kafolatlar beradilar.

Shuningdek, uy egalari kvartirani ijaraga berish to‘g‘risidagi e’lonlarini mustaqil ravishda ma’lumotlar bazasida tez va ortiqcha yugur-yugursiz joylashtirishlari mumkin. Ushbu saytning qulay funksionali ko‘chmas mulk xaridorlari yoki ijarachilari uchun ham, uy egalari uchun ham qulaydir. 

Qanday qilib kvartirani ijaraga berish mumkin: reklama va targ‘ib qilish

Ko‘chmas mulkni sotish va ijara bo‘yicha mashhur pullik yoki bepul saytlarda yoki klassifaydlarda e’lonlar joylang.

Kvartirangizning yuqori sifatli va ma’lumotga boy fotosuratlarini oling, saytda ro‘yxatdan o‘ting, parametrlarini yozing, ko‘chmas mulk sayti xaritasida obyektning joylashuvini ko‘rsating.

Bundan tashqari, reklama qilish bo‘yicha yaxshi rieltorga murojaat qilishingiz mumkin. Ishonchli rieltorlarning mijozlar va obyektlar bazasi doimo boy bo‘ladi. Ko‘chmas mulk bo‘yicha mutaxassis sizning taklifingizni targ‘ib qilishda butun arsenalga ega bo‘lib, uni ijtimoiy tarmoqlar, Telegram kanallari va saytlarga joylashtirishi mumkin. 

Kvartirani to‘g‘ri ko‘zdan kechirish

Kvartirani ko‘rishda mijoz bilan uchrashuv uchun ma’lum bir sanani belgilashdan oldin, ijaraga berilayotgan obyekt astoydil tayyorlangan bo‘lishi lozim. Kerak bo‘lsa kosmetik ta’mirni hamda tozalashni amalga oshirish kerak, shaxsiy narsa va buyumlar olib tashlanishi zarur.

Potentsial mijoz ko‘chmas mulkni ko‘rayotganda, darhol kvartirada mavjud nosozliklar va muhim istaklaringiz haqida ogohlantiring: yomon odatlarga, uy hayvonlariga, shovqinli bayramlarga va hokazolarga munosabatingizni. Bu ko‘p sonli qiyinchiliklar va nizolarning oldini olishda yordam beradi. 

Potentsial ijarachilarni tekshirish

Potentsial ijarachilarni qanday tekshirish mumkin? Kvartirani ijaraga oluvchi bilan birinchi marta uchrashganingizda, uni tinglashingiz va kuzatishingiz kerak: ijarachi siz va agent bilan qanday muloqot qilayotganin. Agar siz bu insonning manipulyatsiya yoki qo‘pollikka moyilligini sezsangiz va u sizning yoningizda bo‘lganda sizda diskomfort tuyg‘usi paydo bo‘lsa — shunchaki bitimni rad eting.

Agar mijoz hamma narsani ko‘zdan kechirsa, santexnikaning nuqsonlari va tozaligini tekshirsa va qabul qilish-topshirish dalolatnomasini imzolamoqchi bo‘lsa — ehtimol, bu aynan kvartirada uzoq muddatga qolishi mumkin bo‘lgan, ishonchli va saranjom ijarachidir.

Ijarachi bilan suhbatlashib ko‘ring: uning ish faoliyati, oilaviy ahvoli va yashash joyi haqida kelajakdagi rejalarini bilib oling. Suhbat davomida siz muhim jihatlarni bilib olishingiz mumkin, masalan, boshqa viloyatdan ikkita qarindoshi yaqin orada kvartiraa ko‘chib kelishi yoki ijarachi uyda skripkada chalish bo‘yicha dars beradi.

Potentsial mijozdan olingan hujjatlar va ma’lumotlarni tekshiring. Agar hammasi joyida bo‘lsa, ijara shartnomasini tuzing. Agar siz hali ham shubhada bo‘lsangiz, sinov muddati haqida kelishib olishingiz mumkin. 

Qanday qilib kvartirani ijaraga berish mumkin: ijara shartnomasini rasmiylashtirish

Agar ijarachi shartnoma tuzishni rejalashtirayotgan bo‘lsa, ijara shartnomasini tayyorlash vaqti keldi — rieltor yoki notariusga murojaat qiling.

Eng yaxshi variant — bu nafaqat ijara shartnomasini tuzadigan, balki barcha kerakli hujjatlarni to‘plab beradigan rieltorni yollashdir.

Shartnoma faqat kvartira egasi va ijarachi o‘rtasida tuziladi.

Shartnoma uzoq muddatga va garov puli bilan tuzilgan bo‘lsa, uni bekor qilish shartlarini kiritihib qo‘ying.

Notarial tasdiqlanmagan ijara shartnomasi haqiqiy emas deb hisoblanadi.

Yashash maydoni holati, mebel va jihozlarning holati va miqdori to‘g‘risida kvartirani qabul qilish-topshirish dalolatnomasini tuzing va shundan so‘ng kalitlarni ijarachiga topshiring. 

Kvartirani qanday qilib ijaraga berish mumkin: shartnomaning muhim bandlari

Yaxshi ishlab chiqilgan ijara shartnomasi quyidagi bandlarni o‘z ichiga olishi lozim:

• manzil, bino parametrlari — qavat, maydon va xonalar soni;
• shartnoma mavzusi;
• mulk egasi va ijarachining pasport ma’lumotlari;
• huquqni tasdiqlovchi hujjatlarning rekvizitlari;
• omonat summasi va uni qaytarish talablari;
• oylik to‘lov miqdori, to‘lash muddati, summani qayta ko‘rib chiqish shartlari;
• ijara muddati;
• uy egasining tashrifi shartlari va takroriyligi;
• bekor qilish uchun asoslar;
• uy-joy mulkini qabul qilish-topshirish dalolatnomasi — ilova sifatida;
• tomonlar rekvizitlari, imzo uchun joy.

Shartnoma tuzishdan oldin yurist bilan maslahatlashishni unutmang. 

Tomonlarning javobgarligi

Rasmiy bandlardan tashqari, tomonlarning javobgarligini ko‘rsating:

• kvartirani subijaraga berishni taqiqi haqida;
• kvartira egasining uy-joy holatini ijarachi ishtirokida shaxsan vaqti-vaqti bilan tekshirish huquqi haqida. 

Kvartirani ijaraga berish: garov va ijara to‘lovi

Ijara shartnomasini imzolaganingizdan so‘ng, siz sug‘urta to‘lovi sifatida oylik ijara haqi miqdorida depozit to‘lovini olishingiz kerak. Ushbu summa ijarachining yashashining oxirgi oyi yoki fors-major holatlari yoki nizolar yuzaga kelgan taqdirda qoplash uchun ishlatiladi. Shuningdek, ijarachi kutilmaganda uy-joysiz qolmasligiga ishonch hosil qiladi va ijaraga beruvchi ijara shartnomasi bekor qilingan taqdirda yangi ijarachini topishga ulgurishiga ishonch hosil qiladi.

Ijara miqdori va to‘lov sanasi shartnomada ko‘rsatiladi. Ijarachi to‘g‘ridan-to‘g‘ri ijaraga beruvchiga naqd pulda yoki kartadan hamda bank orqali pul o‘tkazish orqali to‘lashi mumkin.

Uy egasi har bir to‘lovni qayd etishi kerak — pulni qabul qilish haqida tilxatni 2 nusxada, cheklar, kvitansiyalar, skrinshotlar. 

Ijarani boshqarish va munosabatlarni saqlash

Har qanday tadbirkorlik faoliyati singari, kvartirani ijaraga berish xarajatlarni talab etadi.

Ijarani boshqarish biznesni muvozanatda ushlash uchun kerak — bu ijarachilardan ijara haqini olishni nazorat qilish, butun obyektni tartibda saqlash uchun mablag‘lardan foydalanish va ijarachilarning shikoyatlariga zudlik bilan javob berishdir.

Ijaraga beruvchi, shuningdek, kommunal to‘lovlarni ijarachilarga ishonib topshirmasdan, bu masalani o‘zi nazorat qilishi zarur.

Kvartiraning holatini tekshirish uchun uy egasi tomonidan tashriflarning takroriyligi va soni shartnomada ko‘rsatiladi. Tashrifdan oldin ijarachiga qo‘ng‘iroq qiling va tashrifingiz haqida xabar bering. Har doim ijarachilaringiz bilan xushmuomala bo‘ling. 

Yuz berishi mumkin bo‘lgan muammolarni oldini olish

• Avvalo, ijarachining hujjatlarini tekshiring.
• Aynan kvartirada yashaydigan odamlar bilan shartnoma tuzing va imzolang.
• Shartnomani bir tomonlama bekor qilish to‘g‘risidagi bandni kiriting. Agar shartnomaning ushbu bandi kiritilmagan bo‘lsa, shartnomani bekor qilish imkoniyati faqat alohida kelishuv yoki sud orqali amalga oshiriladi;
• Shuningdek, kalitlarni uchinchi shaxslarga emas, balki bevosita ijarachini o‘ziga topshiring.
• Kvartirani ijaraga berishdan oldin uni suratga oling — bu sizning kelishmovchiliklarda haq bo‘lib chiqishingizda isbot bo‘lishi mumkin;
• Ijara, omonat yoki kommunal xizmatlarni to‘lash uchun pul olayotganda, uni ikki nusxada tilxat shaklida qayd etish zarur: biri ijarachiga, ikkinchisi o‘zingiz uchun. Agar naqd pulsiz to‘lov amalga oshirilgan bo‘lsa, chek, kvitansiya, shuningdek, mobil ilovalardan skrinshotlarni saqlab qo‘yishingiz kerak.

Soliq haqida ham unutmang: O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga ko‘ra, kvartirani ijaraga berishdan olingan daromad soliqqa tortiladi. Uy egasi soliq deklaratsiyasini taqdim etishi va shaxsiy daromad solig‘ini to‘lashi kerak, bu 12% ni tashkil qiladi. Talabalarga, shu jumladan chet el fuqarolariga kvartirani ijaraga berishda soliq olinmaydi. Roʻyxatdan oʻtish E-ijara platformasida amalga oshiriladi.

Ijara shartnomasini tugashi

Agar shartnomada ijara muddati ko‘rsatilmagan bo‘lsa, ushbu ijara shartnomasi noma’lum muddatga tuzilgan deb hisoblamnadi. Bunday vaziyatda tomonlarning har biri istalgan vaqtda shartnomani bekor qilishga haqli? biroq boshqa tomonni uch oy oldin ogohlantirgan holda.

Agar ijara shartnomasi muddati tugagan bo‘lsa, nima qilish kerak?

Ijara munosabatlari tugagandan so‘ng, ijarachi ijaraga olingan obyektni mulk egasiga qaytarishi shart. Ushbu harakat shartnoma taraflari tomonidan imzolangan kvartirani topshirish to‘g‘risidagi hujjatlarda qayd etilishi kerak.

Odatda, bu kabi hujjatlar ijaraga beruvchi tomonidan tuziladi va ijarachiga imzolash uchun topshiriladi.

Xulosa

Agar tajribangiz bo‘lmasa va kvartirani qanday qilib ijaraga berish bilmasangiz yoki ishonchli ijarachilarni topa olmasangiz, yordam uchun rieltorga murojaat eting.

Rieltor nafaqat ishonchli mijozlarni tezda topadi, balki bitim uchun zarur hujjatlarni to‘playdi va shartnoma tuzadi.

Shartnomani tuzish bevosita kvartirani ijaraga olayotgan shaxs bilan amalga oshirilishi kerak.

Shartnomani imzolashda siz bir oylik ijara haqi miqdorida depozit to‘lovini olishingiz kerak. Bu ijarachining yashashining oxirgi oyini qoplash uchun sug‘urta puli sifatida bo‘ladi.

Kelishmovchiliklar bo‘lmasligi uchun ijaraga olishdan oldin ijarachining oldida uy-joyni suratga oling.

Qo‘shnilardan insofsiz ijarachilar tomonidan shovqin yoki boshqa noqulaylik keltirib chiqarayotgan xatti-harakatlar to‘g‘risida bilib oling.

Eng muhimi, puxta ishlab chiqilgan ijara shartnomasi deyarli har qanday muammoni hal qilishda yordam beradi, garov puli esa ijarachi aybi bilan kutilmagan xarajatlardan himoya qiladi.

Sotish uchun ko‘chmas mulkni qanday qilib to‘g‘ri suratga olish kerak

Qanday qilib ko‘chmas mulkni to‘g‘ri ijaraga olish yoki berish mumkin