Kvartira sotib olishdan oldin nimalarni tekshirish kerak: kvartira sotib olish chek-list

Kvartira sotib olish chek-listi (tekshirish ro‘yxati) — uy sotib olish jarayonidagi asosiy va foydali vositadir. Chek-list — bu tekshirib olish va aniq natijaga erishish bo‘yicha ishlar ro‘yxati hisoblanadi.

Ushbu maqolada biz kvartirani sotib olishdan oldin nimani bilish kerakligi haqida gaplashamiz.

Kvartira sotib olish mas’uliyatni talab etadigan tadbirdir. Uy xarid qilishdan oldin, yaxshilab tayyorgarlik qilish lozim — ko‘chmas mulkning joylashgan manzili, uyning xususiyatlari va hujjatlarini tekshirish uchun birma-bir chek-list tuzish kerak. Agar siz vositachilarga murojaat qilgan bo‘lsangiz, bu ishni ularga ishonib topshirsangiz bo‘ladi. Mutaxassislar ko‘chmas mulkni tekshirib, bitim tuzish tayyorgarligida yordam berishadi. Ammo, agar siz bitimni o‘zingiz mustaqil ravishda amalga oshirmoqchi bo‘lsangiz, diqqatlikni oshiring, ayniqsa hujjatlarni tekshirishda — mulk huquqi, ro‘yxatdan o‘tgan shaxslar, ko‘chmaas mulk hibsga olinmaganmi, kommunal xizmatlar bo‘yicha qarzlar yo‘qmi va boshqalar.

Infratuzilma

Kvartirani sotib olishdagi chek-listni tuzishdan oldin, xaridor, birinchi navbatda, rivojlangan infratuzilma yaqinida joylashgan ko‘chmas mulkni izlaydi. Ikkilamchi bozor uy-joylari yaxshi infratuzilmaga egadir. Deyarli har qanday aholisi ko‘p va rivojlangan hududlarda quyidagilar mavjud:

• yaxshi transport yechimi, jamoat transporti bekatlari;
• tibbiyot muassasalari, bolalar bog‘chalari, maktablar va oliy o‘quv yurtlari;
• bozorlar, supermarketlar va kichik do‘konlar;
• bog‘lar, muzeylar va sport majmualari.

Birlamchi bozordan ko‘chmas mulk sotib olishni rejalashtirayotgan bo‘lsangiz, barcha yangi binolar yoki turar-joy majmualari bunday qulayliklar bilan ega emasligini yodda tuting. Yangi turar-joy majmualari, odatda, shahar chekkalarida yangi va bo‘sh maydonlarda quriladi. Binobarin, chek-listga asoslanib, xaridor qaysi birini tanlashni o‘zi hal qiladi: unchalik rivojlanmagan infratuzilmaga ega zamonaviy yangi bino yoki qulay ikkilamchi ko‘chmas mulkni.

Avtoturargoh va metro bekatlari

Avtoturargohlar, jamoat transporti va metro bekatlari — bu kvartirani sotib olishdan oldin nimani bilish kerak chek-listidagi yana bir punkt hisoblanadi. 

Agar siz avtomobil egasi bo‘lsangiz, avtoturargohi mavjud bo‘lgan ko‘chmas mulkn haqida o‘ylab ko‘ring. Jamoat transportida yurasizmi — qulay transport yechimi bor turar-joyni tanlang. Uyning metro bekatlari yaqinida joylashgani ish yoki maktabga tirbandliklarsiz, yoz mavsumida esa salqinlikda tez yetib borish imkonini beradi.

Bolalar bog‘chalari, maktablar, shifoxonalar

Yangi uy-joy rejalashtirayotganda kvartirani sotib olishdan oldin nimani bilish kerak? Yaqin atrofdagi bolalar bog‘chalari va maktablar mavjudligiga e’tibor beramiz. Aholisi ko‘p va rivojlangan tumanlarda mos bolalar bog‘chasi yoki maktabni topish oson. Yaqin atrofdagi poliklinikalar, shifoxonalar, tibbiyot markazlari kabi tibbiyot muassasalari esa inson hayotini qulay va sifatli qilishda katta ahamiyatga ega.

Do‘konlar va xizmat ko‘rsatish sohasi

Oziq-ovqat do‘konlari, sartaroshxona, atelye, avtomobil yoki texnikalarni ta’mirlash shoxobchalarining mavjudligi kvartira sotib olish chek-listidagi yana bir punktdir. Hozirgi kunda, yangi turar-joy majmualari yoki kvartallar barpo etishda bolalar bog‘chalari, maktablar, poliklinikalar, shuningdek, savdo-sotiq va xizmat ko‘rsatish sohalari uchun tijoriy maydonlar uchun binolar ajratilmoqda. Yangi turar-joy majmuasi foydalanishga topshirilgach, birinchi bo‘lib oziq-ovqat do‘konlari, mini-marketlar, go‘zallik salonlari, avtoservislar, maishiy va ofis texnikalarini ta’mirlash shoxobchalari paydo bo‘ladi. Shuning uchun, yangi binolarda kvartira sotib olayotganda, do‘konlar va xizmat ko‘rsatish shoxobchalari bor yoki yo‘qligiga e’tibor bering.

Ko‘ngil ochar maskanlar: kafelar, kinoteatrlar, bog‘lar

Do‘stlaringiz yoki oilangiz bilan bog‘da madaniy dam olish, kafeda kechki ovqat yoki ish haftasidan keyin yangi filmni tomosha qilishdan yaxshiroq nima bo‘lishi mumkin.

Kvartira sotib olish chek-listiga yuqoridagi punktlarni ham qo‘shib qo‘yamiz:

• Bog‘— bu oilangiz bilan yashil maydonlarda sayr qilish, toza havodan nafas olishda hamda sport bilan shug‘ullanish uchun sababdir.
• Ba’zida uyda ovqat tayyorlash uchun vaqt yo‘qligi sababli, turar-joy yaqinidagi kafeda kechki ovqatni tanovul qilish yoki uyga ovqat buyurtma qilish imkoniyatini beradi.
• Dam olish kunlarida kinoga borish ham insonning ishlash qobiliyatiga ijobiy ta’sir qiladi.

Uy haqida ma’lumot

Ko‘chmas mulk narxini belgilashda muhim rol o‘ynaydigan kvartira sotib olish chek-listidagi infratuzilmaning punktlarini o‘rganib va tekshirib chiqib, eng muhimimiga, uyga nazar tashlaymiz. Obyektga yetib kelib, biz ko‘zdan kechiradigan va tekshirdigan jihatlar quyidagilar:

• binoning turi, qurilgan yili;
• qurilish materiallari, loyihalanishi;
• tom, yerto‘la, kirish joyining holati;
• kvartira haqida ma’lumot;
• joylashuvi — binoning o‘rtasida, burchagida yoki yonida;
• kommunikatsiyalar, deraza va eshiklar, balkon holati;
• huquqiy masalalar — ko‘chmas mulk bo‘yicha hujjatlar, ro‘yxatga olingan shaxslar, kvartira hibsga olinmaganligi, kreditlar va boshqalar.

Binoning turi va qurilgan yili

Kvartirani sotib olishdagi chek-listda uyning turini va uning yoshini qayd etamiz — g‘ishtli uy panelli uydan qimmatroq. Qurilish yili — ikkilamchi bozor kvartiralarining qaysi hududda joylashganligiga qarab, yangi turar-joy majmualaridagi yangi binolardan qimmatroq bo‘lishi mumkin. Biroq, yangi binodagi kvartirani tanlaganda siz, binoning uzoq xizmat muddatidan yutasiz — ushbu qurilayotgan uylarda zamonaviy texnologiyalar va qurilish materiallari qo‘llaniladi.

Boshqaruv kompaniyasi

Boshqaruv kompaniyalarining majburiyatlariga quyidagilar kiradi:

• uy-joylarni tartibda saqlash;
• uy-joylarni ta’mirlash;
• kommunal xizmatlarini ta’qdim etish.

Siz boshqaruv kompaniyasining ishini baholashingiz mumkin: kirish, zinapoyalar, liftlar, uy oldi hududi, tom, yerto‘la va kommunikatsiyalarning holati ushbu kompaniya ishining ko‘rsatkichi hisoblamadi.

Tom, yerto‘la va kirishning holati

Yuqori qavatda kvartira sotib olishni rejalashtirayotganda, chakki oqishi izlarini aniqlaganda, tomni tekshirishingiz kerak — eski yoki sifatsiz tom yog‘ingarchilik mavsumida o‘zi haqida bildirishi mumkin. Yomon ta’mirlangan quvurlar sababli, birinchi qavatdagi kvartira namlik va yoqimsiz hid ta’siriga tushishi mumkin. Suvning sirqishi va uning podvalda to‘planishi parazitlar — chivinlar va ivirsigan yerto‘la esa kemiruvchilarning paydo bo‘lishiga olib keladi. Kirish eshigining holati, elektron qulflarning ishlash holati, ta’mir va kirishning ozodaligiga e’tibor qaratamiz.

Kvartira sotib olish chek-listidagi kvartira haqidagi ma’lumot

Shunday qilib, biz kvartiraning o‘ziga keldik, xo‘sh, kvartirani sotib olishdan oldin nimani bilish kerak?

Bunga javob — uy-joy haqida to‘liq ma’lumot: kvartira qaerda joylashganligi, xonalar, kommunikatsiyalar, derazalar va balkon holati, huquqiy masalalar o‘rganamiz, bundan tashqari, qo‘shnilar haqida ham bilib olamiz.

Joylashuv: qavat, taraf

Birinchi va oxirgi qavatlar o‘rtadagi qavatlarga qaraganda bir oz arzon narxda bo‘ladi. Optimal variant: 2 yoki 3-qavat. Muhim jihatlardan biri, bu kvartira joylashgan uyning tarafi. Uyning shimoliy tomoni yozda unchalik issiq bo‘lmaydi. Uyning burchagida joylashgan kvartiralar barcha xonalardan yaxshi manzarani taqdim etadi va qo‘shnilardan ham alohidalanasiz. Ammo binonig burchagidagi kvartiralar, yon tomonidagi kvartiralar kabi, kamchiliklarga ega — bu xonalarni sovutish va isitish xarajatlaridir.

Kvartira holati

Kvartira sotib olish chek-listidagi mazkur punkt quyidagilarni baholashga imkon beradi:

• Parket, linoleum, kafel, devor pardozi va devor qog‘ozi, shift, eshik va derazalarning eskirish darajasini;
• Yoriqlar, dog‘lar va notekisliklarga e’tibor beramiz, chunki bunday kamchiliklarni bartaraf etish pul va vaqtni talab qiladi;
• Uyni mebel bilan sotib olayotganda, uning texnik va sanitariya holatini tekshiramiz;
• Elektr simlarining izolyatsiyasini, radiatorlar miqdori va sifatini, isitish quvurlari, issiq suv ta’minoti va kanalizatsiya, gaz ta’minoti va ventilyatsiya, santexnika jihozlarining turi va joylashuvini tekshiramiz.

 

Kommunikatsiyalar

Muhandislik tarmoqlari va kommunikatsiyalari — uyni hayot bilan ta’minlovchi arteriyalardir va ular yaxshi holatda bo‘lishi lozim: kabel, quvur, ventilyatsiya tarmoqlari. Issiq suv va sovuq suv ta’minoti quvuri, shuningdek, kanalizatsiya tizimining holatini baholash uchun santexnika shkafini tekshiring. Quvurlar puxtalik va tartib bilan ulangan, issiq suv ta’minoti quvuri issiqlik izolatsiyasi bilan qoplangan bo‘lishi kerak. Vannaxona yoki oshxonada tortish mo‘risi panjarasining funksionalligini tekshir zarur — kvartiraning tabiiy ventilyatsiyasi. Kir va yog‘li panjara tizimning noto‘g‘ri ishlashi belgisidir. Elektr shitidagi elektrquvvati avtomatlari va elektr hisoblagich yaroqli va toza holatda bo‘lishi, puxta  o‘rnatilgan bo‘lishi lozim. Devor va shiftlar bo‘ylab tashqi simlar oshxona va hammomdan uzoqda bo‘lishi zarur.

Derazalar va balkon

Kvartiralardagi derazalar turli o‘lchamlarda, shakllarda bo‘lib, turli materiallardan tayyorlanadi. Derazalarning joylashishi binonig turiga, seriyasiga va dizayniga bog‘liq. Agar siz qayta loyihalanishni amalga oshirmoqchi bo‘lsangiz, uy-joyning bunday xususiyatlari cheklash yoki aksincha imkoniyat yaratishi mumkin. Misol uchun, agar xonada bir-biridan bir metr yoki undan ko‘proq masofada joylashgan bir nechta derazalar bo‘lsa, siz har bir xona uchun derazalarni qoldirib, xonani ikkiga bo‘lishingiz mumkin. Fasadning yaxlit shishalanishi ham xonani 2 ga bo‘lshga imkonini beradi.

Kvartiradagi balkonni ko‘zdan kechirayotganda, bu yerda nima joylashtirishingiz mumkinligini o‘ylab ko‘ring — divan, shkaf, devorga esa tokchalar. Balkonda tabiiy yorug‘likka ega ish joyini tashkil qilish ham mumkin.

Huquqiy masalalar

Huquqiy tomondan soflik, uy-joy sotib olishda eng muhim omillardan biridir. Ba’zan ikkilamchi bozor ko‘chmas mulkining o‘z tarixi bo‘lib, ko‘pincha toza emas va chalkash bo‘ladi.

Kvartirani sotib olishdan oldin nimani bilish kerak va nimani tekshirishingiz zarur? Ikkilamchi bozor ko‘chmas mulkini sotib olishdan oldin quyidagilarni tekshiring:

• mulkka egalik hujjatlarining mavjudligi;
• kvartiraning tarixi, qanday bitimlar amalga oshirilganligi;
• kvartira hibsda emasligi;
• qayta loyihalanish tegishli ruxsatnomasiz amalga oshirilganligini aniqlash uchun kadastr hujjatlari;
• kommunal to‘lovlarni to‘lash bo‘yicha qarzdorlik to‘g‘risidagi ma’lumotnomani;
• uy-joydan to‘liq foydalanish huquqini beradigan shaxslar bilan hech qanday muammo bo‘lmasligi uchun kvartirada ro‘yxatdan o‘tganlarni.

Eng yaxshi yechim — bu vazifani tajribali va ishonchli rieltorlarga topshirish.

Kvartira egasi

Bitim tuzishni rejalashtirayotganda uy egasidan quyidagi hujjatlarni taqdim etishini so‘rang:

• pasport;
• mulkka egalik qilish guvohnomasi;
• turmush o‘rtog‘ining roziligi;
• texpasport;
• oila tarkibi haqida ma’lumotnoma;
• kommunal to‘lovlar to‘langanligi bo‘yicha ma’lumotnoma.

Pasportda, uy egasining yoshiga yarasha fotosurati bo‘lish, ism-sharifi boshqa barcha hujjatlardagi ismga mos kelishi lozim. Mulkka egalik qilish guvohnomasi hamda oldi-sotdi shartnomasi, meros, hadya, sud qarori va boshqa hujjatlar tekshiring.

Mulk egasi uy-joy texpasporti, oila tarkibi haqidagi, turmush o‘rtog‘ining uy sotilishiga roziligi haqidagi ma’lumotnomaga ega bo‘lishi shart. Uy-joyni holis baholash bo‘yicha rasmiy xulosalar.

Ro‘yxatdan o‘tganlar soni

Hujjatlarni tekshirishda siz kvartirada ro‘yxatdan o‘tgan shaxslarning soniga va ular orasida voyaga yetmaganlar bor yoki yo‘qligiga e’tibor berishingiz zarur. Agar mavjud bo‘lsa, kvartira egasidan barcha ro‘yxatdan o‘tgan odamlar qachon ro‘yxatdan chiqishini aniqlashtiring va bitimdan tuzishdan oldin ma’lumotnoma so‘rang — hujjatda ro‘yxatdan o‘tganlar mavjud bo‘lmasligi kerak.

Kvartira hibsdami yoki kreditlar bormi

Agar sotuvchining kvartirasi hibsda yoki katta kredit qarzlari bo‘lsa ikkilamchi bozordan kvartirani sotib olishdan oldin nimani bilish kerak? Eng yaxshi natija, bitim amalga oshmay qolishi, eng yomoni, siz kvartirangizni ham, pulingizni ham yo‘qotishingiz mumkin. Bunday vaziyatning oldini olish va o‘zingizni himoya qilish uchun siz ko‘chmas mulk agentligi / yuridik firmaga murojaat etganingiz zarurdir.  

Xulosa

Kvartira sotib olish chek-listi bo‘yicha xulosa qilib aytganda, ikkilamchi bozor kvartirasini sotib olayotganda siz ba’zi qiyinchiliklarga duch kelishingiz mumkin — huquqiy tomondan soflik, turar-joy va kommunikatsiyalarning holati. Biroq, ijobiy tomonlari ham mavjud — rivojlangan infratuzilma, yangi uyga tez ko‘chib o‘tish, mulk egasi bilan savdolashish.

Birlamchi bozor kvartiralari ham o‘ziga xos nuanslarga egadir. Eng muhim omil — ishonchli quruvchi tashkilotni tanlash va uy-joy likvidligini baholash. Yangi bino sotib olishni rejalashtirayotganda, siz quruvchi tashkilot haqida bilib olishingiz, uning barcha hujjatlarini tekshirishingiz lozim. Oldi-sotdi shartnomasini tuzayotganda, kvartirani sinchkovlik bilan ko‘zdan kechiring. Agar siz quruvchi tashkilotning kamchilik va nuqsonlarini aniqlasangiz, barcha holatlar to‘g‘irlanmaguncha qabul qilish-topshirish dalolatnomasini imzolamang.