Kvartirani qanday qilib sotib olish mumkin: uy-joy tanlash bo‘yicha 6 ta maslahat

Siz kvartira sotib olishga qaror qildingiz, lekin ko‘plab takliflar ichidan o‘zingizga mos uy-joyni tanlashda qiynalyapsizmi?

Ushbu maqolada siz uy-joy tanlash bo‘yicha 6 ta maslahat bilan tanishib chiqasiz.

Har bir insonning shinam va qulay uy haqida tushunchasi bor. O‘z didingizga mos keladigan kvartirani tanlashda siz quyidagi mezonlarga amal qilishingiz kerak — qulaylik, ishonchlilik, hamyonbop narx.

Keling, ikkilamchi va birlamchi ko‘chmas mulk bozorlaridagi turar-joylarni qanday tanlashni ko‘rib chiqamiz va tahlil qilamiz:

• moliyaviy manbalarni hisoblash kerak — o‘zingizning byudjetingizni aniqlash. Narx — kvartira tanlashdagi muhim mezonlardan biridir;
• ko‘chmas mulkning joylashgan manzili — yaxshi ijtimoiy infratuzilma va ekologiyaga ega hududni tanlash;
• kvartirani izlashga tayyorgarlik — ko‘chmas mulk saytlarini ko‘rib chiqish, kvartirani sotishga tayyor sotuvchilarni topish, rieltorlik agentliklariga murojaat etish, quruvchi tashkilotni tanlash;
• tanlangan obyektni ko‘zdan kechirish — kvartiraning holatini tekshirish;
• qo‘shimcha tekshiruvlar o‘tkazish — ko‘chmas mulkka egalik huquqini tasdiqlovchi hujjatlarni o‘rganish;
• muzokaralar o‘tkazish va bitimni rasmiylashtirish: agar u ikkilamchi bo‘lsa, mulk egasi bilan savdolashish, agar u yangi bino bo‘lsa, quruvchi tashkilot bilan obyektni foydalanishga topshirish sanasini, sotib olish turini, masalan, bo‘lib to‘lash yoki ipoteka bo‘yicha muhokama qilish. Oldi-sotdi bitimini tuzish. 

Maslahat 1: O‘zingizning byudjetingizni aniqlang

O‘zingizning byudjetingiz asosida kvartirani qanday tanlash mumkin?

Turar-joy ko‘chmas mulkini sotib olish — puxta o‘rganish va rejalashtirishni talab etuvchi mas’uliyatli moliyaviy qarordir.

Sotib olish uchun kvartirani tanlashda siz byudjetni belgilashda joriy daromad, xarajat va majburiyatlarni hisobga olishingiz va kelajakda moliyaviy vaziyatdagi o‘zgarishlarni taxmin qilishingiz lozim.

Uy-joy sotib olishga qaror qilganda, kutilmagan xarajatlar yuzaga kelgan taqdirda, pul mablag'lari zaxirasiga — moliyaviy zaxiralarga ega bo‘lish tavsiya etiladi. Bu nafaqat rejadan tashqari ta’mirlash yoki yangi yashash maydonini jihozlash xarajatlarini qoplashi mumkin, balki siz uchun moliyaviy ishonchni ham ta’minlaydi, masalan, agar siz ishdan ayrilsangiz yoki shunga o‘xshash moliyaviy muammolar chiqsa.

Shuni hisobga olish kerakki, uy-joy narxi ko‘plab omillardan shakllanadi, masalan:

• maydon;
• xonalar soni;
• loyihalanish;
• qavat;
• joylashuvi;
• infratuzilma.

Ikkilamchi uy-joyni tanlashda sizning shaxsiy talablaringiz va mo‘ljallaringizga mos keladigan kvartiralarning joriy narxlarini bilib oling. Odatda, shaharlarning markaziy qismlaridagi uy-joy shahar chekkasiga qaraganda qimmatroq bo‘ladi. Yangi binolarda zamonaviy texnologiyalar va qurilish bosqichlari ham hisobga olinadi. 

O‘zingizning moliyaviy holatingizni aniqlab olish

O‘zingizning moliyaviy holatingizni aniqlagandan so‘ng kvartirani qanday qilib to‘g‘ri sotib olish mumkin?

• bir oy uchun joriy xarajatlarni hisoblash — kommunal xizmatlari, oziq-ovqat, yo‘l kira, kredit, ijara haqi va boshqa majburiy xarajatlar uchun to‘lovlar;
• kelajakdagi daromadlar prognozi — ehtimoliy ishda lavozimning ko‘tarilishi, ish haqi yoki boshqa daromad manbalarining ko‘payishi, shuningdek, kasbiy faoliyatingiz bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin moliyaviy havflarni ham hisobga olishingiz lozim;
• uzoq muddatli istiqbolga mo‘ljallangan moliyaviy maqsadlarni aniqlash. Misol uchun, kimdir oylik daromadining katta qismini ipotekani to‘lash uchun — tez orada uy egasiga aylanish va kredit bo‘yicha foizlarni tejash uchun yo‘naltirishni afzal ko‘radi. Boshqalar esa moslashuvchan yo‘lni tanlaydilar va pulni tejash yoki sarmoya qilishga intiladilar.

Kvartira sotib olayotganda quyidagi moliyalashtirish variantlarini ham ko‘rib chiqing:

• bo‘lib to‘lash rejasi;
• ipoteka krediti;
• davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash dasturi;
• o‘zingizning zahira va investitsiyalaringiz. 

Maslahat 2: Ko‘chmas mulkning joylashuvini tanlash

Ko‘chmas mulkning joylashgan manzili uy-joy narxiga bevosita ta’sir qiladi. Shahar markazidagi kvartiralar ancha rivojlangan ijtimoiy infratuzilma ega bo‘lib shahar chekkasidagi turar-joylarga nisbatan qimmatroq.

Kvartirani tanlash uchun kerakli tumanlar ro‘yxatini tuzing. Ishga qanday qatnashingiz, farzandlaringiz 5–10 yil ichida qaysi maktab yoki bog‘chalarga borishini hamda hordiq chiqazadigan hududlarni o‘ylab koring.

Tumannig istiqbollarini baholash muhimdir — bu yangi metro liniyasi yoki zavod qurilishini.

Ishingiz joylashgan hududni tanlash vaqt va pulni tejaydi. Shuningdek, farovon hayot uchun muhim bo‘lgan, yaqin atrofdagi bolalar bog‘chalari, maktablar va tibbiy muassasalar joylashgan manzillarni ham ko‘rib chiqing. Yaxshi ekologiyaga ega bo‘lgan tuman uy-joy tanlashdagi muhim jihat deb hisoblanadi. Tumanni tekshiring, sizni qiziqtirgan kvartira yonida atrof-muhitni ifloslantirayotgan sanoat korxonalari bor yoki yo‘qlogini ko‘zdan kechiring.

Ko‘pincha past narxlar yomon ekologiyaga ega bo‘lgan tumanlarda — sanoat zonalarida bo‘ladi. 

Joylashuv bo‘yicha ustuvorlikni aniqlash

Uyingiz joylashgan manzilda siz uchun nima muhimligini aniqlang. Bu juda rivojlangan infratuzilma, transport yechimiga ega markaziy tuman  yoki shahar chekkasidagi sokin tuman bo‘lishi mumkin. Bularning barchasi sizning xohishingiz va faoliyatingizga bog‘liq.

Aksaruyat hollarda, markaziy tumanlar shovqinli, ekologik vaziyat esa unchalik yaxshi bo‘lmaydi — transport vositalarining katta oqimi mavjud. Shahar chekkasidagi tumanlar esa kamroq shovqinga, tozaroq havoga egadir, albatta, agar yaqin atrofda sanoat zonasi bo‘lmasa. 

3-maslahat: Kvartirani izlashga tayyorlaning

Agar siz byudjet va yashashni rejalashtirayotgan hududni aniqlab olgan bo‘lsangiz, kvartirani qidirishni boshlang, lekin avvalo bo‘lajak kvartirangizning quyidagi parametrlari bo‘yicha qisqacha chek-list tuzib olingng:

• bino turi — g‘ishtli, panelli va boshqalar;
• turar-joy binosida kvartiraning joylashuvi;
• qavat;
• kvadrat metrlar va xonalar soni;
• uy oldi hududi;
• avtoturargoh.

Kerakli kvartirani qidirish uchun ko‘chmas mulk va quruvchi tashkilotlar saytlaridan foydalaning, ko‘chmas mulk agentliklariga murojaat qiling, ammo avval ular haqidagi sharhlarni tekshiring va o‘qib chiqing. 

Uy-joy qidirish rejasini ishlab chiqish

Ishonchli ko‘chmas mulk saytlarida uy-joyni izlashni boshlang yoki ko‘chmas mulk agentliklariga murojaat qiling. Sizda qiziqish uyg‘atayotgan obyektlarni solishtiring — narxi, parametrlari, qulayliklari. Kvartiralar ro‘yxatini tuzing, eng manfaatli variantlarni saralang, uy egalariga aloqaga chiqib, kvartirani ko‘rishni kelishib oling.

Maslahat 4: Obyektlarni ko‘zdan kechiring

Bir nechta variantni tanlagandan so‘ng, mulk egasi bilan bog‘laning va ko‘rishni tashkil qiling.

Obyektni ko‘rish jarayonida siz quyidagi nuqson va eskirishlarni tekshirishingiz zarur:

• kvartiraning devorlari, pollari, shiftlari;
• kommunikatsiyalar (gaz, suv, elektr);
• derazalar, eshiklar;
• santexnika uskunalari;
• mebel va maishiy texnika, agar mavjud bo‘lsa;
• liftning holati.

Kunning bir vaqtining o‘zida turli xil kvartiralarni ko‘zdan kechiring — bir xil sharoitlarda o‘xshash xususiyatlarni solishtirishingiz mumkin. O‘zingizga yoqqan uy-joy variantlarini kunning turli paytida bir necha marta ko‘rib chiqishingiz kerak. Ba’zan shunday bo‘ladiki, kun davomida barchasi yaxshi, lekin kechqurun u qulaylik g‘oyib bo‘ladi — uy yaqinida shovqinli, ko‘cha yoritgichi ishlamaydi va hokazo. Shuningdek, qo‘shnilardan kvartiraning egasi hqida bilib oling. 

Kvartiralarni qanday tekshirish kerak

Obyektni boshdan-oyoq tekshirish uchun quyidagilar bo‘yicha chek-list tuzib oling:

• kvartiraning ko‘p qavatli uydagi joylashuvi — burchak, markaz, yon tarafi;
• uy oldi hududi;
• kirish va zinapoyalar;
• lift;
• kvartirada nuqson yoki kommunikatsiyalarning eskirganligi yo‘qligi;
• devorlar va shiftlardagi suv do‘glari — agar oxirgi qavat bo‘lsa tomni, birinchi qavat bo‘lsa yerto‘lani tekshirish;
• santexnika uskunalari. 

Maslahat 5: Qo‘shimcha tekshiruvlarni o‘tkazing

Agar sizga obyektning texnik holati yoqqan bo‘lsa, tekshirishning keyingi bosqichiga o‘tamiz — kvartiraning egalik huquqini tasdiqlovchi hujjatlarning “yuridik sofligini” o‘rganish.

Har doim kvartiraning egasi bilan gaplashing. Undan pasportini ko‘rsatishini so‘rang. Agar mulk egasi nomidan boshqa shaxs sotuvchi sifatida ish yuritayotgan bo‘lsa, uning pasporti va notarial tasdiqlangan ishonchnomasini so‘rang. Ushbu hujjatda quyidagilar ko‘rsatiladi:

• manzili;
• uy-joy egasining pasport ma’lumotlari;
• obyektni namoyish qilayotgan shaxsning pasport ma’lumotlari. 

Bitimning yuridik sofligini tekshirish

Ko‘chmas mulk hujjatlarini tekshirish bilim va tajribani talab etadi.

“Ikkilamchi” ko‘chmas mulklar “yuridik tarixga” ega bo‘lganligi sababli, yuristga murojaat etish maqsadga muvofiqdir. Mutaxassis ko‘chmas mulk hujjatlarini o‘rganadi va muammolarni topishi mumkin. Albatta, yurist xizmati uchun pul to‘lash kerak bo‘ladi, biroq sizning asablaringiz joyida bo‘ladi va qimmatli vaqtingizni tejab qolasiz.

Quyidagi hujjatlarni tekshirish lozim:

• kvartiraga egalik qilish bo‘yicha huquqni tasdiqlovchi hujjatlar. Hujjatlardagi ma’lumotlar mulk egasining pasportidagi ma’lumotlarga mos kelishi kerak. Agar mulk egasi familiyasi, ismi, otasining ismini o‘zgartirgan bo‘lsa va huquqni tasdiqlovchi hujjatlarda ko‘rsatilgan ma’lumotlarda farqlar mavjud bo‘lsa, Davlat xizmatlari markazidan ma’lumotnomani taqdim etilishini talab qiling.
• hozirda uy-joy kimga tegishliligi, kvartira arestda emasligi yoki muammolari yo‘qligi haqida siz Davlat xizmatlari markazidan ko‘chirma olishingiz mumkin.
• oldi-sotdi shartnomasi;
• hadya shartnomasi;
• kommunal xizmatlar bo‘yicha to‘lov kvitansiyasi;
• ro‘yxatga olingan fuqarolar soni to‘g‘risidagi ma’lumotnoma;
• turmush o‘rtog‘ining roziligi.

Hujjatlar to‘plamini taqdim etishda narkologiya va psixonevrologik dispanserdan ma’lumotnoma mavjudligini tekshiring, agar u mavjud bo‘lmasa, ma’lumotnoma berishni so‘rang. Qo‘shnilardan kvartiraning egasi haqida bilib oling.

Kvartirada kim ro‘yxatdan o‘tganligini tekshiring — bu voyaga yetmaganlar yoki sotib olish va sotish vaqtida qamoqda jazo o‘tayotganlar noqonuniy ravishda ro‘yxatdan chiqazib yuborilgan bo‘lishi mumkin.

Maslahat 6: Muzokaralar va bitimni yakunlash

Qanday qilib kvartirani to‘g‘ri sotib olish mumkin? Ikkilamchi bozorda uy-joy sotib olayotganda, muzokaralar davomida kvartirada nuqson yoki eskirishlar bo‘lsa, mulk egasi bilan savdolashishingiz mumkin. Ba’zan sotuvchilar xaridorlar uchun narxni tushirib berishi mumkin.

Kvartiralar asosan vositachilar orqali sotiladi. Biroq, agar siz to‘g‘ridan-to‘g‘ri mulk egasidan kvartira sotib olsangiz, u yanada manfaatliroq bo‘ladi.

Keyingi bosqich — notarius huzurida xaridor va sotuvchi o‘rtasidagi oldi-sotdi shartnomasining tuzilishi. Xaridor oldi-sotdi shartnomasi asosida uy-joyga egalik huquqini oladi.

Muvaffaqiyatli muzokaralar texnikasi: kvartira sotib olish bo‘yicha maslahatlar

Obyektni tanlagandan so‘ng, e’lon muallifiga qo‘ng‘iroq qiling:

• o‘zingizni tanishtiring, sotuvchining ismini so‘rang. Keyinchalik ham sotuvchining ismi aytib murojaat qiling;
• har doim xushmuomala bo‘ling;
• qo‘sh ma’noli so‘zlarsiz, aniq gapiring;
• telefon orqali yoki obyektni birinchi ko‘zdan kechirishdayoq savdolashmang — shu tariqa siz o‘z niyatingizga jiddiy yondashayotganingizni ko‘rsatasiz.
• uchrashuv haqida kelishib oling va aniq belgilangan vaqtda keling;
• o‘zingizni qo‘pol tutmang, takabburlik qilmang, ta’mir yoki mebelni maqtab qo‘ying;
• xursandligizni bildirmang;
• rostgo‘y bo‘ling;
• barcha tafsilotlarni aniqlashtiring;
• yozma eslatmalar qilib oling.

Savdolashganda, konkret dalillar keltirib, aniq summalarni ovoza qiling. Agar kvartira ta’mir talab bo‘lsa, uy egasiga kelajakdagi ta’mir asosida aniq summani ayting — bu orqali siz chegirma so‘rashingiz mumkin.

Agar sizga uy-joy yoqqan bo‘lsa, o‘zingizning xursandchiligingizni ko‘rsatishning hojati yo‘q — buni his qilgan sotuvchi kvartirani sotishi mumkin, lekin chegirmalarni taqdim etmasdan.

Uy-joyni ko‘rishga uchinchi shaxslar bilan, misol uchun, turmush o‘rtog‘ingiz, do‘stlaringiz bilan keling. Narxni pasaytiring.

Uy-joyni ko‘rish uchun bir necha marta kelish kerak — sotuvchiga mazkur hududdagi bir nechta variantlardan iborat ko‘chmas mulkni tanlayotganingizni shama qiling. Bundan tashqari, siz arzonroq uy-joy topganingiz haqida xabar berishingiz ham mumkin — raqobat tamoyilidan foydalaning.

Xulosa

Kvartira sotib olish bo‘yicha maslahatlar:

• ko‘chmas mulk bozorini o‘rganish — shoshilmasdan va diqqatlik bilan ko‘plab uy-joy variantlari va ularning narxlarini ko‘rib chiqish kerak;
• byudjetingizni hisoblab chiqish — xarajatlar, daromadlar, pul mablag‘I zaxiralari;
• eng yaxshi hudud variantini tanlash;
• mos variantlarni saralab, obyektni ko‘rish bo‘yicha chek-listni tuzish;
• obyektlar ko‘rishlarinii amalga oshirish — har xil vaqtda ko‘rishni bajaring. Binoning qurilgan yili, devor materiali, xonalar soni, qavat, shift balandligi, kvartiraning joylashuvi;
• obyektning “yuridik sofligini” tekshiring. Agar sizga to‘liq bo‘lmagan hujjatlar to‘plamini taqdim etgan holda kvartirani sotishga urinayotgan bo‘lishsa, yordam uchun yuristga murojaat qiling;
• muzokaralar faqat uyni sotayotgan shaxsh bilan bo‘lishi lozim. Bitim rasmiylashtirilayotganda yurist yoki notarius bilan maslahatlashing.

Eng muhimi, yaxshi o‘ylab ko‘rilmagan xaridlar qilmang. Ko'chmas mulk agentlarining maslahatlari ham zarar qilmaydi — mutaxassis sizning dastlabki tanlovingizni o‘zgartiradigan maslahat yoki g‘oyalarni taklif qilishi mumkin.